Türkiyədə ali təhsil sistemi son illərdə əhəmiyyətli dərəcədə inkişaf edib və bu inkişafın vacib istiqamətlərindən biri də pulsuz və ya dövlət tərəfindən maliyyələşdirilən təhsil imkanlarının genişləndirilməsi olub. Təkcə Türkiyə vətəndaşları deyil, xarici tələbələr — xüsusilə Azərbaycanlılar üçün də çoxsaylı pulsuz təhsil imkanları təqdim edilir. Bu, yalnız dərs haqqının olmaması demək deyil. Eyni zamanda yaşayış, nəqliyyat, yemək və sığorta dəstəyi də bu paketə daxildir.
Azərbaycan gəncləri arasında Türkiyədə təhsil almaq arzusu hər zaman güclü olub. Lakin təhsil haqlarının yüksəkliyi bir çox ailə üçün əngəl yaradıb. Məhz bu səbəbdən Türkiyədə təqdim olunan pulsuz təhsil imkanlarını dəqiq tanımaq, şərtlərini və nəticələrini anlamaq vacibdir.
Pulsuz Təhsil Nə Deməkdir? Yalnız Dərs Haqqı Deyil
Ənənəvi olaraq, “pulsuz təhsil” ifadəsi yalnız dərs haqqının ödənilməməsi kimi başa düşülür. Halbuki, Türkiyə modelində bu anlayış daha genişdir:
- Təhsil haqqı sıfırlanır
- KYK yataqxanasında pulsuz və ya güzəştli qalmaq imkanı
- Müntəzəm aylıq təqaüdlər (2000–3000 TL arası)
- Pulsuz yemək kartları və nəqliyyat dəstəyi
- Sığorta və kitabxana xidmətləri
- Psixoloji və akademik dəstək
Yəni, bir tələbə üçün yalnız universitetə qəbul olunmaq deyil, təhlükəsiz və davamlı şəkildə oxumaq üçün sosial zəmin də yaradılır.
Pulsuz Təhsil Kimlər Üçün Keçərlidir?
Türkiyədə ödənişsiz ali təhsil imkanları müxtəlif qruplar üçün nəzərdə tutulub. Ən çox üstünlük verilən kateqoriyalar bunlardır:
- Sosial baxımdan həssas qruplar (valideynsiz, aztəminatlı ailədən gələn tələbələr)
- Yüksək akademik nəticəyə sahib olanlar (GPA və ya YÖS balı yüksək olanlar)
- Xarici ölkələrdən gələn və Türkiyə ilə dostluq əlaqələri olan ölkələrin vətəndaşları – Azərbaycan bu siyahıya daxildir
- Təqaüd qazananlar – dövlət və ya universitet daxili təqaüdlər
- İkili diplom proqramında iştirak edənlər
Bu qruplara aid olan tələbələr üçün dövlət tam və ya qismən ödənişsiz təhsil imkanları təklif edir.
Universitetlərə Qəbul və Pulsuz Təhsil Prosesinin Mərhələləri
Pulsuz təhsil üçün müraciət zamanı tələbələr bir neçə mərhələdən keçməlidir. Hər bir mərhələdə sənədlərin düzgün hazırlanması və vaxtında təqdim olunması vacibdir:
- Müraciət portalında qeydiyyat (Türkiyə bursları, YTB və ya universitetlərin rəsmi saytları)
- Motivasiya məktubu və CV
- Tərcümə olunmuş attestat, diplom və ya transkript
- TÖMER və ya Türk dili biliyini təsdiqləyən sənəd
- Əlavə olaraq sosial durumun sübutu (əgər təqaüd üçün müraciət edilirsə)
Bu sənədlərin qiymətləndirilməsi əsasən 3 kriteriyaya əsaslanır: akademik göstəricilər, sosial status və motivasiya səviyyəsi.
Pulsuz Təhsil Ən Çox Hansı Fakültələrdə Mövcuddur?
Aşağıdakı cədvəl 2025-ci ildə pulsuz təhsil imkanlarının ən geniş tətbiq olunduğu fakültələri göstərir:
| Fakültə Adı | Təhsil Şəraiti | Qəbul Şərti | Təqaüd İmkanları |
|---|---|---|---|
| İlahiyyat Fakültəsi | Əyani və qiyabi | Attestat + sosial durum | 100% təqaüd |
| Təhsil və Pedaqogika | Əyani | YÖS + GPA > 85 | Dövlət təqaüdü + yataqxana |
| Mühəndislik və İT | Əyani və distant | YÖS + Dil səviyyəsi | 75% təhsil haqqı dəstəyi |
| Səhiyyə və Tibb | Əyani | Yüksək GPA + müsahibə | Geniş sosial paket |
| Sosial Elmlər | Əyani və distant | Attestatla və motivasiya məktubu | Universitet daxili burslar |
Azərbaycanlılar üçün Xüsusi Proqramlar və Statistik Rəqəmlər
2025-ci il statistikasına əsasən, Türkiyədə azərbaycanlı tələbələrin sayı 18.000-dən çoxdur, onların 5.600-ü pulsuz təhsil alır. Bu say ildən-ilə artır:
- 2022 – 2.500 nəfər
- 2023 – 3.100 nəfər
- 2024 – 4.200 nəfər
- 2025 – 5.600 nəfər
Bu artım Azərbaycan-Türkiyə arasındakı təhsil əməkdaşlığının nəticəsidir və hər il yeni kontingentlər ayrılır.
Distant və Qiyabi Formalarda Pulsuz Təhsil Mümkündürmü?
Bəli, 2025-ci ildən bəri bir sıra universitetlər distant və qiyabi proqramlar üzrə də pulsuz təhsil təqdim edir.
Anadolu Universiteti, İstanbul Universiteti AUZEF, Atatürk Universiteti kimi qurumlar tələbələrin təhsil haqqından azad olunması üçün aşağıdakı mexanizmləri işə salıb:
- Akademik nəticəyə görə təhsil haqqının tam və ya qismən silinməsi
- Distant proqramlarda ilk il üçün qeydiyyat ödənişindən azad olunma
- İkinci ildən başlayaraq yalnız GPA qorunarsa təhsil haqqı saxlanılır
Bu, işlə yanaşı oxumaq istəyənlər, bölgələrdən olan tələbələr və valideyn məsuliyyəti daşıyan şəxslər üçün əhəmiyyətli fürsətdir.
Gələcəkdə Pulsuz Təhsilin İnkişaf Ssenariləri və Təkliflər
Türkiyə ali təhsil sistemində pulsuz təhsilin daha da inkişaf etməsi üçün artıq bir sıra strateji istiqamətlər müəyyənləşdirilmişdir. Aşağıda bu istiqamətlər və potensial yeniliklər barədə geniş məlumat verilir:
- Regional Burs Proqramları: Gələcəkdə bölgələr üzrə spesifik təqaüdlər təqdim edilə bilər. Məsələn, Anadolunun az inkişaf etmiş şəhərlərində oxuyan tələbələr üçün əlavə yaşayış və yol xərci kompensasiyası tətbiq oluna bilər.
- Tam Onlayn və Tam Ödənişsiz Modellər: Türkiyə təhsil nazirliyi distant təhsili daha əlçatan etmək üçün bəzi bakalavr proqramlarını tamamilə onlayn və pulsuz şəkildə təqdim etməyə hazırlaşır. Bu addım xüsusilə xarici tələbələrin sayını artıracaq.
- Azərbaycanlı tələbələr üçün kvota artımı: 2026-cı ildən etibarən Azərbaycanlı tələbələr üçün ayrılan dövlət kontingentinin 30% artırılması planlaşdırılır. Bu artım həm əyani, həm distant, həm də magistr səviyyəsində tətbiq olunacaq.
- Pulsuz Təhsilin Avropa ilə Uyğunlaşdırılması: Türkiyə ali təhsilində Bologna prosesi çərçivəsində pulsuz təhsil diplomlarının tanınması və Avropa ölkələrində keçərliyi artırılır. Bu, məzunların Avropa ölkələrində daha asan iş tapmasına şərait yaradır.
- Süni intellekt və texnologiya üzrə tam burslu proqramlar: Yüksək texnologiyalara investisiyanı nəzərə alaraq, süni intellekt, data analizi, proqramlaşdırma kimi sahələr üzrə tələbələr üçün yeni pulsuz proqramların istifadəyə verilməsi planlaşdırılır.
Diplomların Azərbaycanda Tanınması və Nəticələr
Pulsuz təhsilin sonunda əldə olunan diplomların Azərbaycanda tanınması üçün Təhsil Nazirliyi tərəfindən nostrifikasiya prosesi aparılır. Əgər təhsil:
- YÖK tərəfindən tanınmış universitetdə alınmışdırsa,
- Tələb olunan kredit və təhsil müddəti yerinə yetirilmişdirsə,
onda həmin diplom rəsmən tanınır. Bu diplomla dövlət və özəl sektorun bir çox sahələrində rahatlıqla fəaliyyət göstərmək mümkündür.
Türkiyədə pulsuz ali təhsil sistemi artıq sadəcə bir fürsət deyil, planlı və davamlı şəkildə təşkil olunan bir sistemə çevrilib. Bu sistem təkcə maddi yükü azaltmır, həm də tələbələrin uğurla yetişməsi üçün sosial və akademik mühit yaradır. Azərbaycanlı gənclər üçün isə bu, əsl fürsətdir – həm keyfiyyətli, həm də ödənişsiz təhsil almaq imkanı.
Ən Çox Verilən Suallar
1. Türkiyədə pulsuz ali təhsil 2025-ci ildən etibarən necə dəyişib?
2025-ci ildə qəbul edilən qanunvericilik dəyişiklikləri nəticəsində bir çox fakültədə təhsil haqqı tamamilə ləğv olunmuş, təqaüdlər və sosial dəstəklər artırılmışdır. Xüsusilə Azərbaycanlı tələbələrə ayrılan kontingentlər genişləndirilib.
2. İkili diplom proqramlarında pulsuz təhsil mümkündürmü?
Bəli. Azərbaycan və Türkiyə arasında həyata keçirilən birgə diplom layihələrində iştirak edən tələbələr üçün təhsil haqqı tələb olunmur, üstəlik yataqxana və nəqliyyat dəstəyi də mövcuddur.
3. Pulsuz distant təhsil hansı sahələri əhatə edir?
Distant təhsildə pulsuz proqramlar əsasən informasiya texnologiyaları, idarəetmə, pedaqogika və hüquq sahələrini əhatə edir. Anadolu və Atatürk Universitetləri bu sahədə liderdir.
4. Qiyabi təhsildə də dövlət dəstəyi varmı?
Bəli. Qiyabi təhsil alan tələbələr də təqaüdlər, kitab dəstəyi, onlayn dərs resursları və sığorta xidmətləri kimi dövlət dəstəyindən faydalana bilirlər.
5. Azərbaycanlı tələbələr üçün ayrılmış təhsil kvotası nə qədərdir?
2025-ci il üçün Azərbaycan vətəndaşlarına ayrılmış pulsuz təhsil kontingenti 6200 nəfər təşkil edir. Bu sayın 2026-cı ildə 30% artacağı gözlənilir.
6. Təhsil müddətində əlavə iş icazəsi verilir?
Türkiyədə təqaüdlə təhsil alan xarici tələbələr üçün həftədə 20 saata qədər rəsmi iş icazəsi verilə bilər. Bu, tələbələrin əlavə gəlir əldə etməsinə kömək edir.
7. Hansı universitetlər pulsuz proqramlara daha çox yer ayırır?
İstanbul Universiteti, Hacettepe, Ege və Sakarya Universitetləri pulsuz təhsil proqramlarında geniş yer ayıran ali məktəblərdir. Hər il bu universitetlərdə kontingentlər artırılır.
8. Sosial vəziyyəti zəif olan tələbələr üçün əlavə üstünlüklər varmı?
Bəli. Valideynini itirmiş, şəhid ailəsindən olan və ya maddi imkanları zəif olan tələbələrə əlavə təqaüdlər, pulsuz yataqxana və aylıq kart dəstəyi təqdim olunur.
9. Təhsil diplomları Avropa ölkələrində tanınırmı?
Türkiyədə YÖK tərəfindən tanınan universitetlərdə alınan diplomlar Bolonya prosesi çərçivəsində Avropa ölkələrində də nostrifikasiya edilərək qəbul olunur.
10. Müraciət üçün hansı sistemlər istifadə olunur?
Azərbaycanlı tələbələr əsasən “turkiyeburslari.gov.tr” və universitetlərin beynəlxalq ofislərinin rəsmi portalları vasitəsilə onlayn şəkildə müraciət edirlər.
