Çin Xalq Respublikası dünyanın ən qədim sivilizasiyalarından biri olmaqla yanaşı, bu gün həm də elm və texnologiya mərkəzi kimi qəbul edilir. Bu statusunu qoruyub saxlamaq və daha da inkişaf etdirmək məqsədilə ölkə təhsil sistemini strateji şəkildə modernləşdirir. Yüksək dövlət investisiyası, beynəlxalq reytinqlərə daxil olan universitetlər və rəqəmsal təhsil texnologiyaları ilə Çin ali təhsil sahəsində qlobal gücə çevrilib.
Xüsusilə son illərdə xarici tələbələrin Çin universitetlərinə marağı əhəmiyyətli dərəcədə artıb. Bu marağın arxasında həm proqramların keyfiyyəti, həm də təhsil xərclərinin nisbətən sərfəli olması dayanır. Məhz bu səbəbdən, Çində təhsil almaq istəyənlər üçün qəbul proseduru, təhsil pillələrinin quruluşu və ixtisas seçimi prosesi ətraflı şəkildə başa düşülməlidir.
Çində təhsil sisteminin mərhələli quruluşu
Çin təhsil modeli vahid və mərkəzləşdirilmiş şəkildə fəaliyyət göstərir. Dövlət bu sahədə həm normativ aktlar, həm də maliyyə siyasəti vasitəsilə tənzimləyici rol oynayır. Təhsil pillələri aşağıdakı kimi təsnif edilir:
- İbtidai məktəb (6 il) – Uşaqlar 6 yaşında məktəbə başlayır. Erkən yaşdan oxu-yazı və riyazi bacarıqlar aşılanır.
- Orta məktəb mərhələsi (6 il)
- Alt orta məktəb: 3 il
- Yuxarı orta məktəb: 3 il (ixtisaslaşma burada başlayır)
- Ali təhsil mərhələsi
- Kollec və ya texniki ali məktəblər (2–3 il)
- Bakalavr (4 il, bəzən 5 il)
- Magistr (2–3 il)
- Doktorantura (3 və daha çox il)
2025-ci ildən etibarən bu struktur “modulyar təhsil modelinə” əsaslanır, yəni tələbə bəzi fənləri seçməkdə sərbəstdir və distant formatda da iştirak edə bilər.
Ali təhsil sistemi və proqram növləri
Çin universitetləri bakalavr, magistr və doktorantura səviyyələrində geniş proqramlar təklif edir. Proqramlar həm dövlət universitetlərində, həm də özəl ali təhsil müəssisələrində təqdim olunur. Əsas proqram tipləri:
- Tədqiqat yönümlü proqramlar – magistr və doktorantura səviyyəsində
- İngilisdilli proqramlar – əcnəbi tələbələr üçün, xüsusilə MBBS (tibb), mühəndislik və iqtisadiyyat sahələrində
- İxtisasartırma kursları və sertifikatlı proqramlar – qısa müddətli və ixtisaslaşdırılmış təlimlər
2025-ci ildə universitetlər arasında rəqabət artdığından proqramların yenilənmə tezliyi də yüksəlib. Tələbələrə innovativ sahələr üzrə müasir kurslar təklif olunur: süni intellekt, data elmi, kibertəhlükəsizlik, smart texnologiyalar və s.
Çində qəbul prosesi: əcnəbi tələbələr üçün addım-addım
Xarici tələbələrin Çin universitetlərinə qəbul olunması üçün müəyyən prosedurlar mövcuddur. Proses şəffaf və elektronlaşdırılmış şəkildə həyata keçirilir. Əsas mərhələlər:
- Universitet və proqram seçimi
– Tələbə maraq dairəsinə uyğun universitet və proqramı müəyyən edir. Bəzi universitetlər yalnız çin dilində, digərləri isə həm də ingilis dilində dərs tədris edir. - Sənədlərin hazırlanması
– Attestat və ya diplom (tərcümə və notarial təsdiqlə)
– Xarici dil biliklərini təsdiqləyən sənəd (IELTS, TOEFL və ya HSK)
– Motivasiya məktubu və tövsiyə məktubları
– Pasport və sağlamlıq arayışı - Elektron müraciət
– CUCAS, ApplyChina və ya universitetlərin rəsmi səhifələri vasitəsilə onlayn qeydiyyat aparılır. - Qəbul və viza mərhələsi
– Qəbul məktubu aldıqdan sonra Çin səfirliyinə viza üçün müraciət olunur (X1 və ya X2 viza növləri). - Çində qeydiyyat və oriyentasiya
– Universitetə çatdıqdan sonra yerli qeydiyyat proseduru və tibbi yoxlama keçirilir.
Tələb olunan dil səviyyəsi və imtahanlar
Əgər proqram çin dilində keçirilirsə, HSK (Hànyǔ Shuǐpíng Kǎoshì) imtahanı əsas göstəricidir. Proqramın növündən asılı olaraq aşağıdakı səviyyələr tələb olunur:
| Təhsil səviyyəsi | Minimum HSK səviyyəsi |
|---|---|
| Bakalavr | HSK 4–5 |
| Magistr/Doktorantura | HSK 5–6 |
İngilis dilində olan proqramlar üçün isə IELTS (minimum 6.0) və ya TOEFL (minimum 80) nəticəsi tələb olunur. Bəzi universitetlər öz daxili testlərini və onlayn müsahibələrini də keçirir.
Çində ixtisas seçimi və prioritet sahələr
2025-ci ildə Çin universitetlərində aşağıdakı sahələr üzrə ixtisaslaşma tendensiyası müşahidə olunur:
- Kompüter elmləri və proqramlaşdırma
- İnformasiya texnologiyaları və süni intellekt
- İqtisadiyyat, maliyyə və beynəlxalq biznes
- Beynəlxalq hüquq və diplomatiya
- Əczaçılıq və kliniki tibb
- Dizayn və yeni media
Azərbaycanlı tələbələr üçün xüsusilə populyar olan sahələr: tibb, mühəndislik, biznes idarəçiliyi, Çin dili və beynəlxalq münasibətlərdir.
Təhsil haqları və maliyyə xərcləri
Çində ali təhsil münasib qiymətlərlə təklif olunur. Ənənəvi olaraq dövlət universitetləri özəl universitetlərə nisbətən daha ucuzdur.
| Proqram səviyyəsi | İllik təhsil haqqı (USD) |
|---|---|
| Bakalavr | 2500 – 5000 |
| Magistr | 3000 – 7000 |
| Doktorantura | 4000 – 8000 |
| MBBS (Tibb) | 5000 – 10000 |
Əlavə olaraq, yaşayış, yemək, nəqliyyat və sosial xərclər üçün tələbəyə ayda 300–600 USD arası büdcə tələb olunur.
Təqaüd imkanları və dövlət dəstəyi
Çində təhsil almaq istəyən xarici vətəndaşlar üçün müxtəlif təqaüd proqramları mövcuddur. Ən tanınmış variantlar bunlardır:
- Chinese Government Scholarship (CSC) – Tam təqaüdlü, bütün təhsil xərclərini və aylıq xərcləri qarşılayır.
- Əyalət hökuməti təqaüdləri – Şanxay, Pekin, Guangdong kimi bölgələr tərəfindən təqdim olunur.
- Universitet daxili təqaüdlər – Akademik nəticəyə əsasən hər il yenilənir.
- Azərbaycan–Çin təhsil əməkdaşlığı çərçivəsində kvotalar – İllik ayrılan yerlərlə mümkündür.
Kampus həyatı və yaşayış şəraiti
Çin universitetlərinin kampusları adətən müasir və funksional şəkildə qurulub. Əcnəbi tələbələr üçün yataqxanalar xüsusi standartlara cavab verir. Otaqlar:
- 1 və ya 2 nəfərlik
- Wi-Fi, kondisioner, sanitar qovşaq
- 24 saat təhlükəsizlik və təmizlik xidməti
Kampusda idman zalları, kitabxanalar, laboratoriyalar və ictimai yeməkxanalar da tələbələrin istifadəsindədir.
Diplomların tanınması və karyera imkanları
Çində əldə olunan diplomlar bir çox ölkədə, o cümlədən Azərbaycanda tanınır. Xüsusilə tibb, mühəndislik və texnologiya üzrə diplomlar yüksək qiymətləndirilir. Çin universitetləri Avropa Ali Təhsil Məkanı (EHEA) ilə əməkdaşlıq çərçivəsində diplomların qarşılıqlı tanınmasına zəmanət verir.
Əlavə olaraq, Çin diplomu olan məzunlar:
- Multimilli şirkətlərdə daha asan iş tapa bilir
- Çin bazarında qalaraq “Post-Study Work Visa” ilə işləmək imkanına sahib olur
- Magistr və doktorantura üçün Avropa və ABŞ-da üstünlüklü qəbul ala bilirlər
Çində təhsil almaq müasir dünyada həm intellektual sərmayə, həm də peşəkar perspektiv baxımından əhəmiyyətli bir addımdır. Təhsil sisteminin sistematik quruluşu, proqramların zənginliyi, təqaüd imkanlarının genişliyi və universitetlərin dünya səviyyəsində nüfuzu Çin təhsilini cəlbedici edir. Əgər müasir biliklərə yiyələnmək, beynəlxalq məkanda karyera qurmaq və yeni mədəniyyətlərlə tanış olmaq istəyirsinizsə, Çin universitetləri sizə açıqdır.
Ən Çox Verilən Suallar
1. Çində təhsil almaq üçün haradan başlamaq lazımdır?
İlk olaraq maraqlandığınız sahə və proqram üzrə uyğun universitet seçilməlidir. Daha sonra həmin universitetin rəsmi vebsaytı və ya CUCAS, ApplyChina kimi platformalar üzərindən müraciət qaydaları araşdırılmalıdır.
2. Çin universitetlərinə qəbul üçün hansı sənədlər tələb olunur?
Tələb olunan sənədlər əsasən bunlardır: tərcümə və notarial təsdiqli attestat və ya diplom, dil sertifikatı (IELTS, TOEFL və ya HSK), pasport, sağlamlıq arayışı, motivasiya məktubu və tövsiyə məktubları.
3. Çin universitetlərinə müraciət elektron şəkildə mümkündürmü?
Bəli, müraciətlər əsasən onlayn şəkildə həyata keçirilir. Bunun üçün rəsmi portal (CUCAS və ya ApplyChina) üzərindən qeydiyyatdan keçmək və lazımi sənədləri sistemə yükləmək kifayətdir.
4. Çin universitetlərində dərslər hansı dildə tədris olunur?
Çin universitetlərində dərslər əsasən çin və ingilis dillərində aparılır. Xarici tələbələr üçün nəzərdə tutulan proqramların əksəriyyəti ingilis dilindədir, lakin bəzi ixtisaslar yalnız çin dilində mövcuddur.
5. Təhsil müddətində yaşayış üçün hansı imkanlar təqdim olunur?
Əcnəbi tələbələr üçün universitetlərin yataqxanalarında yer ayrılır. Bu otaqlar adətən 1 və ya 2 nəfərlik olur, içərisində sanitar qovşaq, Wi-Fi və təhlükəsizlik sistemi mövcuddur.
6. Çin universitetlərində təhsil haqları nə qədərdir?
Təhsil haqları universitet və ixtisasdan asılı olaraq dəyişir. Orta hesabla bakalavr proqramları üçün illik 2500–5000 USD, magistr üçün 3000–7000 USD, tibb sahəsində isə 5000 USD-dən yuxarı ola bilər.
7. Çində təqaüd proqramları varmı?
Bəli, Çin hökuməti və universitetlər müxtəlif təqaüdlər təqdim edir. Ən geniş yayılmışı Chinese Government Scholarship (CSC) proqramıdır. Bundan əlavə, əyalət və universitet daxili təqaüdlər də mövcuddur.
8. Dil biliyi tələb olunurmu?
Bəli. İngilis dilli proqramlar üçün IELTS və ya TOEFL, çin dilli proqramlar üçün isə HSK sertifikatı tələb olunur. Minimum səviyyə universitet və proqramdan asılı olaraq dəyişə bilər.
9. Çin diplomları Azərbaycanda tanınırmı?
Bəli, Çində akkreditə olunmuş universitetlərin diplomları Azərbaycan Respublikasında tanınır. Tibb sahəsi üzrə nostrifikasiya və əlavə imtahanlar tələb oluna bilər.
10. Təhsil alan tələbələrin iş imkanları necədir?
Çin diplomu ilə məzun olan tələbələr beynəlxalq iş bazarında rəqabətə davamlıdır. Çin daxilində məzunlardan bəziləri “Post-Study Work Visa” ilə işləməyə davam edir və qlobal şirkətlərdə karyera qurur.
