Çin Xalq Respublikası yalnız iqtisadi güc deyil, eyni zamanda təhsildə innovasiya və planlı struktur baxımından da ön sıradadır. İxtisaslar sahəsində tətbiq edilən yanaşmalar yalnız akademik deyil, həm də texnoloji, iqtisadi və sənaye ehtiyaclarına əsaslanır. Çində ali təhsil proqramları təkcə diplomla nəticələnmir, həmçinin tələbənin gələcək karyerasını və əmək bazarına uyğunlaşmasını hədəfləyir.

İxtisasların müəyyənləşdirilməsi, tədris proqramlarının tərkibi və tətbiq edilən metodoloji yanaşmalar Çin təhsil modelini fərqli və funksional edir

Çin ali təhsilində ixtisas bölgüsünün əsas prinsipləri

Çində ali təhsildə ixtisasların qurulması strukturlaşdırılmış sahə kodlarına və təhsil mərhələlərinə görə həyata keçirilir. Hər bir ixtisasın arxasında həm elmi baza, həm də dövlət planlaması dayanır.

Təhsil Mərhələsi	İxtisas Növü	Məzmun Fokusları
Bakalavr	Akademik və Peşəkar	Teorik biliklər və əsas modullar
Magistratura	Elmi-tədqiqat və Tətbiqi	Analitik və sahə üzrə ixtisaslaşma
Doktorantura	Tədqiqat yönümlü	Elmi yenilik və ixtisas dərinliyi

Bu bölünmə, tələbənin hər mərhələdə daha dərin və sahə üzrə fokuslanmış şəkildə inkişaf etməsini təmin edir.

Çində ən çox tədris olunan ixtisaslar və proqramlar

Çin universitetləri müxtəlif sahələr üzrə zəngin ixtisas proqramları təqdim edir. Aşağıda əsas ixtisas sahələri və onların struktur xüsusiyyətləri qeyd olunur:

Tibb və Sağlamlıq Elmləri

• MBBS (Bachelor of Medicine & Bachelor of Surgery) – beynəlxalq tələbələr üçün ingiliscə tədris olunur
• İctimai Sağlamlıq – epidemiologiya və səhiyyə idarəetməsi ilə bağlıdır
• Əczaçılıq – təcrübi laborator təlimlərlə zənginləşdirilir

Mühəndislik və Texnologiyalar

• Mekatronika və Avtomatlaşdırma
• Süni İntellekt və Verilənlər Bazası
• Elektrik və Enerji Sistemləri

Bu sahələrdə universitetlərlə texnoloji şirkətlər arasında əməkdaşlıq güclüdür.

İqtisadiyyat və Menecment

• Beynəlxalq İqtisadiyyat
• Maliyyə və Bankçılıq
• İdarəetmə və Rəqəmsal Biznes Analitikası

İqtisadi ixtisaslar təcrübə yönümlü modullarla zənginləşdirilir.

Tədris proqramlarının əsas xüsusiyyətləri

Çin universitetlərində tədris proqramları yalnız nəzəri dərslərlə məhdudlaşmır. Əksinə, modul əsaslı, əməli yönümlü və nəticə odaklı struktur yaradılıb. Hər bir ixtisas proqramı aşağıdakı əsas komponentlərə əsaslanır:

• Əsas fənlər (Core Courses): İxtisasın nəzəri təməlini təşkil edir, məsələn, mühəndislikdə riyaziyyat, fizika, sistemlər nəzəriyyəsi.
• Seçmə fənlər (Electives): Tələbələrə maraq sahəsinə uyğun fənləri seçmək azadlığı verilir. Bu fənlər karyera istiqamətlərinə uyğunlaşmağa yardım edir.
• Layihə və laborator işləri: Texniki və tibb sahələrində tələbələr real laborator mühitdə bacarıqlar qazanırlar.
• İnkişaf modulları (Soft Skill Modules): Ünsiyyət, tədqiqat yazılışı, təqdimat bacarığı kimi sahələrə yönəlmiş fənlərdir.

Bu yanaşma tələbənin sadəcə biliyini deyil, həm də tətbiqi bacarıqlarını inkişaf etdirir. Proqramların əksəriyyəti 4 illik strukturda qurulub və hər il 2 semestrdən ibarətdir.

Modul sistemi və interdisiplinar yanaşma

Çin təhsil sistemində modul anlayışı ixtisaslar arasında keçid və elastikliyi təmin edir. Tələbələr eyni fakültə daxilində fərqli modullar üzrə təhsil ala bilirlər. Bu sistem tələbənin fərdi potensialını kəşf etməsinə şərait yaradır.

Məsələn:

• Kompüter mühəndisliyi ixtisasında oxuyan tələbə “Verilənlər elmi” və “İqtisadi modelləşdirmə” modullarını da seçə bilər.
• Tibb sahəsində oxuyan tələbə “Biyoetika” və “Sosial psixologiya” fənlərini əlavə olaraq götürə bilər.

Bu cür yanaşma, məzunların daha çevik və bazarın müxtəlif sahələrində işləyə biləcək profildə yetişməsini təmin edir.

Əcnəbi tələbələr üçün ixtisaslara uyğun proqram strukturu

Xarici tələbələr üçün ixtisas proqramları xüsusi şəkildə uyğunlaşdırılır. İxtisasın strukturunda bəzi dəyişikliklər tətbiq olunur:

• Dil hazırlığı: Əcnəbi tələbələrin çoxu Çin dilində təhsil almadığından ilk il əsasən HSK üzrə tədris aparılır.
• İngilis dilli proqramlar: MBBS, Beynəlxalq Biznes, Kompüter elmləri kimi sahələrdə dərslər ingilis dilində keçirilir.
• İnteqrasiya olunmuş proqramlar: Bəzi universitetlər 1 il Çin, 3 il digər ölkələrdə təhsil sistemini təklif edir (məsələn, ÇDU-Nanjing layihəsi).

Bu proqramlar Çin təhsilini beynəlxalq arenada daha əlçatan edir. Tələbələr eyni zamanda Çində yaşamaq və işləmək üzrə viza və icazə məsələlərində də dəstək alırlar.

Çin universitetlərində qəbul zamanı ixtisas seçimi necə aparılır?

Çin universitetlərinə qəbul zamanı ixtisas seçimi çox önəmli mərhələdir. Tələbə müraciət etdikdə aşağıdakı qaydalar tətbiq olunur:

• Qəbul sənədlərində prioritet sıralama: Tələbə 3–5 ixtisas seçə bilər və universitet bu siyahıya əsasən qərar verir.
• Tibb, hüquq və incəsənət fakültələrində əlavə müsahibə və sınaqlar: Əksər hallarda, xüsusi istedad və qabiliyyətlər qiymətləndirilir.
• Mühəndislik və IT sahəsində tələbələrin texniki bilikləri yoxlanılır.

Əlavə olaraq, əcnəbi tələbələr üçün proqramlarda HSK, IELTS və ya TOEFL nəticələri əsas qəbul göstəriciləridir.

Çin universitetlərində yeni yaradılmış ixtisaslar və innovativ sahələr

Son illərdə Çində yeni yaranmış və yüksək tələbat görən ixtisaslar arasında aşağıdakılar ön plana çıxır:

• Rəqəmsal dizayn və oyun texnologiyaları
• Süni intellekt mühəndisliyi
• Böyük verilənlər analitikası
• Biotexnologiya və genom mühəndisliyi
• Ətraf mühit və davamlı inkişaf üzrə menecment

Bu ixtisaslar yalnız Çin daxilində deyil, həm də beynəlxalq əmək bazarında yüksək qiymətləndirilir. Tədris proqramlarında innovativ laboratoriyalar, startap inkubatorları və sənaye ilə əməkdaşlıqlar ön plandadır.

Tədris metodları və qiymətləndirmə mexanizmi

Çin ali təhsilində istifadə edilən tədris metodları əsasən aşağıdakı istiqamətlərə yönəlib:

• Ənənəvi mühazirələr və seminarlar
• Problemlə əsaslanan öyrənmə (PBL)
• Simulyasiya və virtual laboratoriya metodları
• Sahə təcrübələri və sənaye layihələri

Qiymətləndirmə isə əsasən kredit toplama və ara imtahan, layihə təqdimatı, kurs işi və yekun imtahanlara əsaslanır. Əgər tələbə kifayət qədər kredit toplamazsa, növbəti semestrə keçə bilmir.

Statistik məlumat: Ən çox tələbə qəbul edilən ixtisas sahələri (2024)

İxtisas sahəsi	Tələbə sayı (təqribi)	Ən çox seçilən universitetlər
Tibb və Səhiyyə	360.000+	Fudan Univ., Peking Univ., Zhejiang Univ.
Kompüter və Mühəndislik	520.000+	Tsinghua Univ., Beihang Univ., HIT
İqtisadiyyat və Biznes	480.000+	Renmin Univ., Shanghai Finance Univ.
Beynəlxalq münasibətlər	90.000+	Beijing Foreign Studies Univ.
Ətraf mühit və ekologiya	75.000+	Tongji Univ., Nanjing Univ.

Bu statistika 2024-cü ildə rəsmi Təhsil Nazirliyi portalına əsaslanır.

Çin təhsil sistemi ixtisasların planlaşdırılması və proqramların tərtibində strateji baxışla fərqlənir. Universitetlər yalnız bilik ötürən mərkəzlər deyil, eyni zamanda texnoloji inkişafı yönləndirən və iqtisadi tələbatı qarşılayan qurumlardır. Çindəki ixtisas proqramları əmək bazarının dəyişkənliyinə cavab verəcək qədər elastik və dinamikdir. Bu, təkcə yerli deyil, xarici tələbələr üçün də geniş imkanlar yaradır. Modul sistemi, interdisiplinar yanaşmalar, praktiki laboratoriyalar və sənaye ilə əməkdaşlıqlar sayəsində tələbələr həm nəzəri, həm də real bacarıqlarla yetişirlər.

Gələcəkdə süni intellekt, enerji texnologiyaları və rəqəmsal transformasiya kimi sahələrdə yeni ixtisaslar yaradılacaq və Çin bu istiqamətdə dünyanın lider təhsil mərkəzlərindən biri olaraq qalacaq.