Azərbaycanlı Tələbələr üçün Çində Dövlət Yolu ilə Təhsil: Sistem, Şərtlər

Hazırda qlobal miqyasda təhsil bazarında Çinin nüfuzu və cəlbediciliyi əhəmiyyətli dərəcədə artıb. Azərbaycanlı gənclərin Çində dövlət yolu ilə ali təhsil alması, getdikcə daha çox abituriyent üçün prioritet istiqamətə çevrilir. Bunun əsas səbəbi həm dövlət proqramları və hökumətlərarası müqavilələr, həm də Çinin öz təhsil sistemində apardığı yeniliklər və beynəlxalq açıq siyasətdir. Dövlət yolu ilə qəbul prosesində rəsmi kanallar, şəffaf sənədləşmə, xüsusi kvotalar və güzəştlər, eləcə də, əlavə təqaüd imkanları tələbələr üçün əvəzolunmaz üstünlüklər yaradır.

2025-ci ildə artıq Çində dövlət proqramları ilə oxuyan azərbaycanlı tələbələrin sayı 2000-i keçib və bu tendensiya ildən-ilə artır. Dövlət yolu ilə qəbul əsasən bakalavr və magistratura pillələrini, tibb, mühəndislik, informasiya texnologiyaları və digər strateji sahələri əhatə edir.

Dövlət Yolu ilə Qəbul Sisteminin Strukturu

Çində dövlət yolu ilə ali təhsil almaq prosesi əsasən iki mərhələdə həyata keçirilir:

• Rəsmi Seçim və Müsabiqə: Azərbaycan Respublikasının Elm və Təhsil Nazirliyi və ya Dövlət İmtahan Mərkəzi (DİM) tərəfindən elan olunan müsabiqə əsasında namizədlər seçilir. Burada əsas seçim meyarları akademik göstəricilər, DİM nəticəsi, tövsiyə məktubları və əlavə testlərdən ibarətdir.
• İkili Qəbul və İnteqrasiya: Seçilmiş namizədlərin sənədləri Çin universitetlərinə göndərilir, burada paralel olaraq həm Çin hökumətinin, həm də universitetin daxili qəbul komissiyası qiymətləndirmə aparır. Proses zamanı xüsusi kvotalar, əlavə təqaüdlər və imtiyazlı şərtlər təklif olunur.

Dövlət proqramı çərçivəsində qəbul olunan tələbələr üçün ən böyük üstünlük Çindəki rəsmi tərəfdaş universitetlərin siyahısından istənilən proqramı seçmək və tam/hissəvi maliyyə dəstəyi almaqdır.

Akademik Şərtlər və İmtahan Sistemi

Dövlət yolu ilə qəbulda əsas rol oynayan sənəd DİM nəticəsidir. Namizədin orta məktəb və qəbul imtahanlarındakı göstəriciləri, xüsusən tədris dili və ixtisas fənləri üzrə balı yüksək olmalıdır. Bir çox hallarda dövlət proqramı çərçivəsində seçilənlərə əlavə dil hazırlığı, xüsusi oriyentasiya proqramları və Çin dili kursları da təklif olunur.

SAT İmtahanının Rolu:
Son illərdə Çin universitetləri yalnız dövlət yolu ilə deyil, beynəlxalq qəbulda da SAT nəticələrini getdikcə daha geniş qəbul etməyə başlayıb. Xüsusilə ingilis dilli proqramlara müraciət edən və ya Çində texniki, biznes, iqtisadiyyat sahəsində təhsil almaq istəyən tələbələr üçün SAT üstünlük yaradır. Dövlət proqramı ilə gedən tələbələr üçün SAT nəticəsi məcburi olmasa da, yüksək nəticə təqdim edənlərin seçim və təqaüd imkanları əhəmiyyətli dərəcədə artır.

Proqramlar və İxtisaslar: Dövlət Proqramı ilə Ən Çox Seçilən Sahələr

Fakültə / Proqram	Qəbul Sistemi	DİM Balı	SAT Balı	Dil Tələbi	Təqaüd	İxtisaslar
Tibb (MBBS)	Dövlət + SAT (istəyə görə)	250+	1200+	IELTS/HSK	Tam/Çox zaman	Ümumi tibb, farmakologiya
Mühəndislik	Dövlət + SAT	240+	1200+	IELTS	Tam/Qismən	İT, energetika, mexanika
İqtisadiyyat və Biznes	Dövlət + SAT	230+	1200+	IELTS	Tam/Qismən	Menecment, beynəlxalq ticarət
Humanitar və Sosial Elmlər	Dövlət yolu	220+	–	IELTS/HSK	Tam/Qismən	Psixologiya, hüquq, beynəlxalq
Təbiət Elmləri	Dövlət yolu	230+	–	IELTS/HSK	Tam/Qismən	Biologiya, kimya, ətraf mühit

Bu cədvəldə göstərilənlər hazırda dövlət proqramı ilə ən çox seçilən və Azərbaycandan müraciət olunan ixtisaslar və minimum tələblərdir.

Müraciət Prosesi və Sənədləşmə

• Sənədlərin Toplanması: DİM nəticələri, attestat, transkript, motivasiya məktubu, tövsiyə məktubu, pasportun surəti və lazımi dil sertifikatları toplanır.
• Online və ya Rəsmi Portalda Müraciət: Sənədlər ya Azərbaycan tərəfindən xüsusi elektron portalda, ya da Çin universitetinin platformasında yüklənir.
• İlkin Qiymətləndirmə və Seçim: Azərbaycan tərəfi ilkin seçim aparır, daha sonra Çin universitetləri akademik göstəriciləri və motivasiya məktublarını nəzərdən keçirir.
• Əlavə Müsahibə və Test: Yüksək reytinqli proqramlarda əlavə onlayn müsahibə, bəzən test və ya layihə tapşırığı tələb oluna bilər.
• Qəbul və Viza: Qəbul sənədi əldə edən tələbələr üçün viza, yataqxana və sığorta prosedurları dövlət proqramı çərçivəsində sadələşdirilmiş formada həll edilir.

Təqaüdlər və Maliyyə Dəstəyi

Dövlət yolu ilə Çində təhsil alan tələbələrin böyük hissəsi Çin hökuməti, universitet və ya ikitərəfli proqramlar əsasında tam və ya qismən təqaüdlə təmin olunur. Təqaüdlərə adətən təhsil haqqı, yaşayış, yemək və tibbi sığorta daxildir. Əlavə olaraq, yüksək DİM və SAT balı olan tələbələr üçün fərdi bonuslar və xüsusi elmi mükafatlar da nəzərdə tutulub.

Çin Hökumətinin Təqaüd Proqramları (Chinese Government Scholarship, CSC)

Bu proqram dövlət xətti ilə gələn tələbələr üçün əsas maliyyə dəstəyi mexanizmidir. CSC təqaüdləri hər il minlərlə xarici tələbəyə verilir və aşağıdakı üstünlükləri təmin edir:

• Tam təhsil haqqının ödənilməsi: Universitetdən asılı olaraq təhsil haqqı tam şəkildə təqaüd hesabına ödənilir.
• Yaşayış üçün aylıq müavinət: Bakalavr üçün ayda 2500-3000 RMB, magistr üçün 3000-3500 RMB, doktorantura üçün isə 3500-4000 RMB arası.
• Yataqxana və ya yaşayış xərcləri: Əksər hallarda yataqxanada pulsuz yaşayış və ya əlavə yaşayış pulu verilir.
• Tibbi sığorta: Tələbənin bütün təhsil müddətini əhatə edən dövlət tibbi sığortası təmin edilir.
• Təqaüd müddəti: Təqaüd müddəti təhsilin tam dövrünü (bakalavr – 4-6 il, magistratura – 2-3 il, doktorantura – 3-4 il) əhatə edir.

Tələbələr CSC təqaüdünə əsasən həm dövlət proqramı, həm də fərdi qaydada müraciət edə bilərlər. Dövlət yolu ilə göndərilən tələbələrin bu proqramda seçilmə şansı daha yüksəkdir.

Universitet Daxili Təqaüdlər

Bir çox Çin universiteti, xüsusilə top ali məktəblər (Pekin Universiteti, Fudan Universiteti, Zhejiang Universiteti, Sun Yat-sen Universiteti və s.) xarici tələbələr üçün daxili təqaüd və güzəşt proqramları həyata keçirir:

• Akademik uğura əsaslanan təqaüdlər: Yüksək akademik nəticə, tədqiqat uğuru və sosial aktivlik əsasında verilir.
• İllik və semestrlik təqaüdlər: Tələbə hər semestr və ya il üçün yenidən müraciət etməlidir.
• Qismən və ya tam təhsil haqqının ödənilməsi: Təqaüd proqramının tipindən asılı olaraq yalnız təhsil haqqı və ya həm təhsil, həm də yaşayış təmin olunur.

Tədris və Kampus Həyatı

Çin universitetlərinin əsas üstünlüyü tələbələr üçün yaradılmış geniş kampus infrastrukturu, müasir laboratoriyalar və beynəlxalq tələbə cəmiyyətləridir. Dövlət proqramı ilə gələn tələbələr üçün xüsusi oriyentasiya və mentorluq layihələri təşkil olunur. Burada tələbə həm akademik, həm də sosial baxımdan sürətlə adaptasiya olur, Çin mədəniyyətinə və multikultural mühitə tez alışır.

SAT və Dövlət Yolu ilə Təhsil: Müasir Trendlər

2025-ci ildən etibarən bir çox Çin universiteti dövlət proqramı ilə gələn, eyni zamanda yüksək SAT nəticəsi təqdim edən tələbələrə avtomatik olaraq beynəlxalq fakültələrdə yer təklif edir. Bu, onların həm təqaüd, həm də gələcək karyera imkanlarını əhəmiyyətli dərəcədə artırır. SAT nəticəsi xüsusilə mühəndislik, kompüter elmləri və tibb proqramlarında fərqləndirici faktor kimi nəzərə alınır.

Real Tələbə Təcrübələri

Tibb üzrə dövlət proqramı ilə Pekin Universitetində oxuyan bir tələbənin sözləri ilə:
“DİM nəticəsi ilə dövlət proqramı vasitəsilə qəbul oldum, lakin SAT nəticəmi də təqdim etmişdim. Bu sayədə həm əlavə təqaüd, həm də universitetdəki ən yüksək səviyyəli ingilis dilli proqramlardan birinə seçildim. Kampus həyatı, elmi layihələr və Çin dili hazırlığı mənim üçün çox böyük üstünlük oldu.”

Azərbaycanlı tələbələr üçün Çində dövlət yolu ilə təhsil həm rahat, həm də strateji seçimdir. Rəsmi qəbul mexanizmi, kvotalar, tam təqaüd və kampus imkanları dövlət proqramının əsas üstünlükləridir. Eyni zamanda, yüksək SAT balı olan tələbələr üçün əlavə seçim və fərqlənmək, gələcəkdə beynəlxalq karyera qurmaq üçün real üstünlük yaradır. Proqram seçimi və qəbul prosesində hər iki imtahan nəticəsi (DİM və SAT) tələbənin akademik potensialını tam nümayiş etdirir və təhsil həyatında yeni perspektivlər açır.

Ən Çox Verilən Suallar