Yaponiyada Təhsil Haqqı : Proqramlar , Güzəştlər

Yaponiya dünyanın ən inkişaf etmiş ölkələrindən biri kimi, yüksək səviyyəli təhsil sistemi ilə tanınır. Bu ölkə təkcə texnologiya, elm və mədəniyyət sahəsində deyil, həm də təhsil sahəsində qlobal liderlərdən biridir. Son illər Azərbaycanlı gənclərin də Yaponiyada ali təhsil almağa marağı nəzərəçarpacaq dərəcədə artıb. Buna səbəb kimi Yaponiyanın universitetlərinin beynəlxalq reytinqlərdə yüksək pillədə qərarlaşması, təhsilin keyfiyyəti, elmi-tədqiqat imkanları və müxtəlif ixtisas seçimi imkanları göstərilir. Lakin Yaponiya universitetlərində təhsil almaq istəyən hər bir azərbaycanlı üçün ən vacib məsələlərdən biri də təhsil haqqının məbləği, maliyyələşdirmə modelləri və əlavə xərclərin nədən ibarət olmasıdır.

Yaponiya təhsil sisteminin strukturunun və universitetlərdə ödəniş siyasətinin başa düşülməsi, oradakı təhsil imkanlarından effektiv istifadə etmək baxımından əsas şərtdir. Eyni zamanda, Yaponiya hökumətinin və müxtəlif təşkilatların xarici tələbələr üçün təqdim etdiyi təqaüd proqramları, maliyyə dəstəyi və güzəştlər təhsil haqqının yükünü bir qədər azaltmaq baxımından mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Hazırda Yaponiyada həm dövlət, həm də özəl universitetlər fəaliyyət göstərir və bu iki tip ali təhsil müəssisəsinin təhsil haqqı siyasəti arasında ciddi fərqlər var. Həmçinin, bakalavriat, magistratura və doktorantura səviyyəsində ödənişlər və maliyyə şərtləri də fərqlənir.

Yaponiyada Təhsil Sisteminin Strukturu və Universitet Tipləri

Yaponiyanın ali təhsil sistemi dövlət və özəl universitetlər, texniki kolleclər, peşə məktəbləri və ixtisaslaşmış ali məktəblərdən ibarətdir. Hazırda ölkədə təxminən 780-ə yaxın universitet fəaliyyət göstərir. Bunlardan 86-sı dövlət, 94-ü bələdiyyə və 600-dən çoxu isə özəl universitetlərdir. Dövlət universitetləri hökumət tərəfindən maliyyələşdirilir və təhsil haqları nisbətən aşağı olur. Özəl universitetlər isə əsasən öz maliyyə resursları hesabına fəaliyyət göstərdiyindən təhsil haqları burada daha yüksəkdir.

Ali təhsil dərəcələri aşağıdakı kimidir:

• Bakalavriat (4 il)
• Magistratura (2 il)
• Doktorantura (3-5 il)
• Peşə və texniki kolleclər (2-3 il)

Bundan başqa, bir sıra universitetlərdə ingilis dilində tədris proqramları da var ki, bu da Azərbaycanlı gənclərin orada təhsil alma imkanlarını genişləndirir. Həm dövlət, həm də özəl universitetlərdə tədris keyfiyyəti, təhsil haqları və qəbul şərtləri fərqli olur.

Təhsil Haqqı Məbləğləri: Dövlət və Özəl Universitetlər

Yaponiyada təhsil haqqının miqdarı bir neçə əsas faktordan asılıdır: təhsil pilləsi (bakalavr, magistr, doktorantura), universitetin tipi (dövlət və ya özəl), ixtisasın xüsusiyyətləri və hətta seçilmiş proqramın dilinə görə.

Dövlət Universitetlərində Təhsil Haqqı

Dövlət universitetlərində təhsil haqları Yaponiyanın Təhsil, Mədəniyyət, İdman, Elm və Texnologiya Nazirliyi (MEXT) tərəfindən tənzimlənir və standart olaraq müəyyən olunur. 2024-cü ilin məlumatına görə dövlət universitetlərində illik təhsil haqqı:

• Bakalavriat: Orta hesabla 535,800 yen (təxminən 3,600-3,800 ABŞ dolları)
• Qeydiyyat haqqı: Təxminən 282,000 yen (təxminən 2,000 ABŞ dolları, bir dəfəlik ödənişdir)
• Magistratura: İllik 535,800 yen
• Doktorantura: Eyni məbləğdə (bəzi ixtisaslar üzrə fərqli ola bilər)

Dövlət universitetlərində təhsil haqqı illər üzrə adətən dəyişmir, ancaq bəzi xüsusi ixtisaslar və tibb proqramları istisnadır.

Özəl Universitetlərdə Təhsil Haqqı

Özəl universitetlərdə təhsil haqqı daha yüksəkdir və ixtisasdan, universitetin nüfuzundan, yerləşdiyi şəhərdən asılı olaraq dəyişir:

• Bakalavriat: İllik 800,000 – 1,800,000 yen (təxminən 6,000 – 13,000 ABŞ dolları)
• Magistratura: Orta hesabla 1,000,000 yen (7,000 – 8,000 ABŞ dolları)
• Tibb və stomatologiya: İllik 2,500,000 – 4,000,000 yenə qədər (18,000 – 28,000 ABŞ dolları)

Qeydiyyat haqqı adətən burada da bir dəfəlik ödənilir və məbləğ 200,000 – 350,000 yen arası dəyişə bilər. Özəl universitetlərdə humanitar ixtisaslar nisbətən ucuz, texniki, mühəndislik, tibb və incəsənət proqramları isə daha bahalıdır.

Təhsil Haqqının İllər Üzrə Dəyişməsi və Statistik Məlumatlar

Yaponiyada son onillikdə təhsil haqları sabit qalsa da, bəzi universitetlər inflyasiya və əlavə xərclər səbəbindən ödənişlərini artırıb. MEXT-in 2023-cü il hesabatına görə dövlət universitetlərində ödənişlər 10 il ərzində təxminən 2% artıb, özəl universitetlərdə isə bu artım 7-10% civarındadır.

Yaponiyada 2024-cü ildə ali təhsil alan xarici tələbələrin sayı 231 min nəfər olub. Onların 4,8%-ni azərbaycanlı tələbələr təşkil edir. Statistika göstərir ki, Azərbaycandan olan tələbələr daha çox dövlət universitetlərinə və ingilis dilli proqramlara üstünlük verirlər, çünki burada təhsil haqqı daha münasibdir.

Təhsil Haqqına Daxil Olmayan Əlavə Xərclər

Təhsil haqqı Yaponiyada yalnız dərs vəsaitlərini və təhsil prosesini əhatə edir. Digər xərclər aşağıdakılardır:

• Yaşayış xərcləri: Aylıq 50,000 – 100,000 yen (350 – 700 ABŞ dolları)
• Yataqxana və ya kirayə: Şəhərə görə 20,000 – 60,000 yen/ay
• Qida və gündəlik ehtiyaclar: 30,000 – 50,000 yen/ay
• Sığorta və sağlamlıq xərcləri: İllik 20,000 – 30,000 yen
• Nəqliyyat: Ayda 5,000 – 15,000 yen

Tokio kimi böyük şəhərlərdə ümumi aylıq xərclər 1,000 ABŞ dollarına çata bilər, kiçik şəhərlərdə isə bu məbləğ daha azdır.

Təhsil Haqqının Ödənilməsi: Qaydalar və Yollar

Yaponiyada təhsil haqqı adətən illik və ya yarımillik ödənilir. Tələbələr universitetə qəbul olunduqdan sonra ilk növbədə qeydiyyat haqqını, sonra isə illik ödənişi ödəməlidirlər. Bəzi universitetlər tələbələrə ödənişi hissə-hissə ödəmək imkanı da yaradır.

Çox vaxt təhsil haqqı onlayn ödəniş sistemləri, bank köçürmələri və ya universitetin yerli kassalarına ödəniş vasitəsilə edilir. Xarici tələbələr üçün ödəniş prosesinin aydın olması üçün universitetlər adətən ingilis dilində təlimat təqdim edirlər.

Təqaüd Proqramları və Güzəştlər

Yaponiya xarici tələbələr üçün geniş təqaüd imkanları yaradır. Ən geniş yayılmış təqaüd proqramları bunlardır:

• MEXT Scholarship: Yapon hökuməti tərəfindən verilən və tam təqaüd olan proqramdır. Bu təqaüd təhsil haqqını, aylıq yaşayış xərclərini və gediş-gəliş xərclərini qarşılayır.
• JASSO (Japan Student Services Organization): Hər il yüzlərlə xarici tələbəyə təqaüd təqdim edir.
• Universitet daxili təqaüdlər: Bir çox universitetlərin öz daxili təqaüd proqramları var. Ən yaxşı göstəriciləri olan və maliyyə ehtiyacı olan tələbələr üçün nəzərdə tutulur.
• Qardaş şəhərlər və özəl fondlar: Bəzi özəl şirkətlərin və bələdiyyələrin təqaüd proqramları da xarici tələbələrə açıqdır.

Təqaüdlərin əksəriyyəti üçün akademik göstəricilər, dil bilikləri və tövsiyə məktubları əsas meyar kimi çıxış edir. MEXT təqaüdünü qazanan tələbələr heç bir təhsil haqqı ödəmədən tamamilə pulsuz oxuya bilirlər.

Tələbələrin Qazanma İmkanları və İş Qanunvericiliyi

Yaponiyada xarici tələbələrə, qanuni şəkildə təhsil alarkən yarımştat işdə (part-time) çalışma icazəsi verilir. Bu icazə ilə tələbə həftədə maksimum 28 saat işləyə bilər və yay-tətillərdə bu məhdudiyyət 40 saata qədər artır.

Yarımştat işlər əsasən kafe, restoran, tərcümə, ofis işləri və s. sahələri əhatə edir. Tələbələr beləliklə, aylıq 30,000 – 70,000 yen qazanaraq bir hissə yaşayış və gündəlik xərclərini qarşılaya bilirlər.

Yaponiyada Təhsil Haqqının Müqayisəli Cədvəli

Maliyyə Planlaşdırması və Təhsil Haqqı üçün Əlavə Resurslar

Təhsil haqqının və gündəlik xərclərin yüksək olması tələbələrin maliyyə planlaşdırmasını zəruri edir. Azərbaycandan Yaponiyaya təhsil üçün gedənlər üçün ən optimal yol təqaüd proqramlarına müraciət etmək, universitetlərin güzəşt və qismən maliyyələşdirmə imkanlarından faydalanmaqdır. Bunun üçün əsasən aşağıdakı resurslardan istifadə olunur:

• Yaponiyanın Azərbaycan Respublikasındakı səfirliyi və ya konsulluğu
• Təhsil nazirliyinin və MEXT-in rəsmi saytları
• Universitetlərin beynəlxalq əlaqələr ofisləri
• Təqaüd proqramlarının rəsmi səhifələri

Təhsil Haqqı ilə Bağlı Qəbul Şərtləri və Tələbələr üçün Tövsiyələr

Yaponiyada universitetə qəbul zamanı tələbələrdən dil biliyi (yapon və ya ingilis dili), attestat və ya bakalavr diplomu, tövsiyə məktubları, motivasiya məktubu və bəzi hallarda qəbul imtahanlarının nəticələri tələb olunur. Təhsil haqqının ödənməsi isə universitet tərəfindən təsdiq məktubu aldıqdan sonra baş verir.

Azərbaycanlı tələbələrə aşağıdakı tövsiyələr verilir:

• Təhsil haqqı və əlavə xərcləri əvvəlcədən dəqiq hesablayın.
• Təqaüd proqramlarına vaxtında müraciət edin.
• Universitetin maliyyə dəstəyi və güzəşt imkanlarını yoxlayın.
• Yaşayış və gündəlik xərcləri üçün mütləq əlavə mənbə planlaşdırın.
• Yaponiyada işləmək qaydaları barədə ətraflı məlumat alın.

Azərbaycanlı Tələbələr üçün Yaponiyada Təhsil Haqqı üzrə Ən Yaxşı Universitetlər

Aşağıda göstərilən universitetlərdə həm təqaüd, həm də nisbətən münasib təhsil haqqı ilə təhsil almaq mümkündür:

• Tokyo Universiteti
• Kyoto Universiteti
• Osaka Universiteti
• Tohoku Universiteti
• Hokkaido Universiteti
• Nagoya Universiteti
• Waseda Universiteti (özəl, amma çoxlu təqaüd proqramları ilə)

Bu universitetlərin əksəriyyəti dövlət ali məktəbləridir və təhsil haqqı burada daha münasibdir.

Yaponiyada Təhsil Haqqı Ödənişinin Onlayn və Bank Sistemi

Əksər universitetlər tələbələrə onlayn ödəniş imkanları yaradır. Azərbaycan bank kartları ilə ödəniş bəzən mümkündür, lakin bəzən Yaponiya bank hesabı tələb oluna bilər. Tələbə vizası üçün müraciət zamanı universitetdən alınmış ödəniş qəbzi əsas sənədlərdən sayılır.

Təhsil haqqı ödəməsi üçün əsas yollar:

• Universitetin ödəniş sistemi (kredit/debet kartı)
• Beynəlxalq bank köçürməsi
• Yaponiyadakı bank filiallarında ödəniş

Yaponiyada təhsil haqqı dövlət və özəl universitetlər arasında ciddi fərqlənir. Dövlət universitetlərində illik təhsil haqqı nisbətən aşağı, özəl universitetlərdə isə xeyli yüksəkdir. Lakin dövlət və özəl universitetlərin hər ikisində yüksək keyfiyyətli təhsil almaq mümkündür. Azərbaycandan Yaponiyaya gedən tələbələr üçün ən optimal yol təqaüd proqramlarından yararlanmaq, maliyyə planlaması aparmaq və universitetlərin təqdim etdiyi güzəşt imkanlarından istifadə etməkdir. Yaponiya, yalnız təhsil deyil, həm də fərdi inkişaf, mədəni mühit, elmi-tədqiqat və peşəkar imkanlar baxımından olduqca zəngin bir ölkədir. Uğurlu təhsil və karyera yoluna başlamaq üçün maliyyə məsələlərinin doğru və vaxtında həll edilməsi vacibdir.

Ən Çox Verilən Suallar