Son illərdə təhsil texnologiyalarının inkişafı və beynəlxalq əməkdaşlıq imkanlarının artması nəticəsində Ukraynada distant və qiyabi təhsil formaları həm ölkədaxili, həm də xarici tələbələr arasında sürətlə populyarlaşır. Ukrayna universitetləri artıq onlarla ölkədən minlərlə tələbəni rəqəmsal və qiyabi proqramlarla cəlb edir. Əsas diqqət texnologiya, biznes, tibb, hüquq, informasiya texnologiyaları və humanitar sahələrə yönəlib.
Distant və qiyabi təhsil Azərbaycandan olan tələbələr üçün də yeni perspektivlər açır. Ukrayna universitetlərinin verdiyi diplomlar Avropa və dünyanın bir çox ölkəsində tanınır, qəbul prosesləri isə çevik və şəffafdır. Eyni zamanda, təhsil haqları digər Avropa ölkələri ilə müqayisədə xeyli münasibdir.
Distant və Qiyabi Təhsilin Ukraynadakı Xüsusiyyətləri və Fərqləri
Aşağıdakı cədvəldə Ukraynada distant və qiyabi təhsilin əsas fərqləri təqdim olunur:
| Fəaliyyət və xüsusiyyət | Distant təhsil | Qiyabi təhsil |
|---|---|---|
| Tədris metodu | Onlayn (platformalar, vebinarlar) | Əsasən müstəqil, sessiya vaxtı əyani |
| İmtahanlar | Tamamilə onlayn və ya hibrid | Universitetdə, sessiya zamanı |
| Praktiki dərslər | Virtual laboratoriyalar, video materiallar | Əyani praktikumlar, laboratoriyalar |
| Ünsiyyət | Forumlar, çatlar, e-poçt, vebinar | Əyani sessiyalar, yazılı əlaqə |
| Diplomun hüquqi statusu | Əyani diplomla eyni | Əyani diplomla eyni |
| Kimlər üçün uyğundur | Xarici ölkədə yaşayanlar, işdə olanlar, xüsusi səbəblə gedə bilməyənlər | İşləyənlər, regionda yaşayanlar, ikinci ali təhsil alanlar |
| Əsas istifadə olunan platformalar | Moodle, Google Classroom, Zoom, Teams, OpenEdu | Universitet portalı, əyani dərs zamanı kağız materiallar |
Bu fərqlərdən aydın olur ki, distant təhsil maksimum elastikliyi və yer məhdudiyyəti olmayan öyrənmə imkanı təqdim edir. Qiyabi təhsil isə klassik sistemin çevik, amma müəyyən dövrlərdə universitetdə iştirak tələb edən modelidir.
Ukraynada Distant və Qiyabi Təhsilin Statistikasına Baxış
Son 5 il ərzində Ukrayna Təhsil və Elm Nazirliyinin məlumatına əsasən, distant və qiyabi təhsil alan tələbələrin sayı hər il orta hesabla 12-17% artım göstərib. Ukraynada hazırda distant və qiyabi təhsil üzrə təhsil alan tələbələrin sayı 2024-cü ilin sonunda 215.000-dən çox olub. Bunun 22%-dən çoxu xarici tələbələrdir və onların arasında Azərbaycan vətəndaşları ilk onluqdadır.
Ən çox distant və qiyabi təhsil proqramı təklif edən universitetlər:
- Taras Şevçenko adına Kiyev Milli Universiteti
- Xarkov Milli Radioelektronika Universiteti
- Lvov Politexnik Milli Universiteti
- Odessa Milli İqtisadiyyat Universiteti
- Dnepr Milli Universiteti
Ən populyar ixtisaslar isə: informasiya texnologiyaları, biznes idarəçiliyi, beynəlxalq hüquq, tibb, mühəndislik, filologiya və sosiologiyadır.
Distant və Qiyabi Təhsilin Hüquqi Bazasının İnkişafı
Ukraynada hər iki təhsil formasının qanunla tanınması onların kütləvi şəkildə yayılmasına zəmin yaradıb. 2014-cü ildən qəbul olunmuş yeni təhsil qanunu distant təhsil üzrə standartların, keyfiyyətə nəzarətin və akkreditasiyanın əsaslarını müəyyən edir. Bütün distant proqramlar dövlət akkreditasiyasından keçməlidir və tam əyani diplomlarla eyni hüquqi qüvvəyə malikdir.
Qiyabi təhsil isə Sovet dövründən bəri formalaşan ənənəyə əsaslanır, lakin son illərdə müasir platformalar və rəqəmsal resurslar burada da tətbiq olunur. Qanunvericilik səviyyəsində qiyabi diplomun işə qəbulda heç bir fərqi olmur.
Tədris Prosesində İnnovativ Texnologiyalar
Distant və qiyabi təhsildə Ukrayna universitetləri müxtəlif texnoloji alətlərdən istifadə edir. Aşağıdakı cədvəldə ən çox istifadə olunan rəqəmsal platformalar və imkanlar göstərilib:
| Platforma | İmkanlar | İstifadə sahələri |
|---|---|---|
| Moodle | Kurs materialları, testlər, müzakirə forumları | Demək olar bütün universitetlər |
| Google Classroom | Tapşırıqlar, qiymətləndirmə, ünsiyyət | Xüsusilə humanitar və biznes ixtisasları |
| Microsoft Teams | Onlayn dərslər, qrup işləri, sənəd paylaşımı | Magistratura, MBA proqramları |
| Zoom | Vebinarlar, canlı dərslər, qrup müzakirələri | Bütün ixtisaslar |
| OpenEdu | Sənəd idarəetməsi, fərdi kurslar, video-lectures | Mühəndislik, texniki ixtisaslar |
Bu platformalar tədris prosesini şəffaf, ölçülə bilən və tələbənin şəxsi inkişafına uyğun təşkil etməyə imkan verir.
Ukraynada Qiyabi və Distant Təhsilin Üstünlükləri
Distant təhsilin üstünlükləri:
- Yer və zaman sərbəstliyi – Tələbə istənilən ölkədən qoşula bilir və dərsləri şəxsi tempdə mənimsəyə bilər.
- İnteraktiv öyrənmə – Videodərslər, virtual laboratoriyalar və onlayn testlər öyrənməni maraqlı və effektiv edir.
- Əlverişli təhsil haqqı – Əyani təhsillə müqayisədə adətən 20-35% daha ucuzdur, əlavə xərclər olmur.
- Müasir diplom – Rəqəmsal bacarıqlar və beynəlxalq standartlara uyğun təhsil.
Qiyabi təhsilin üstünlükləri:
- Klassik və rəqəmsal kombinasiyası – Həm müstəqil, həm də əyani öyrənmə imkanı.
- İş və təhsili birləşdirmək – İşləyənlər üçün optimal variantdır.
- Kampaniya və şəbəkələşmə – Sessiya müddətində qrup işləri və müəllimlərlə birbaşa ünsiyyət.
- Rahatlıq və elastiklik – İlin böyük hissəsini işləyə və ya ölkədə qala bilərsən, yalnız sessiyaya getmək kifayətdir.
Əsas Çağırışlar və Problemlər
- Texniki imkanlar – İnternet sürətinin və texniki avadanlığın çatışmazlığı bəzi regionlarda hələ də problem olaraq qalır.
- Dərsdə motivasiyanın saxlanılması – Özünüidarəetmə qabiliyyəti vacibdir, motivasiyası zəif olanlar üçün distant və qiyabi təhsil çətin ola bilər.
- Sosial əlaqələrin məhdudluğu – Fiziki ünsiyyət və real komanda işinin olmaması bəzən sosial bacarıqları zəiflədir.
- Əmək bazarının münasibəti – Ukraynada distant və qiyabi diplomlar tam tanınır, lakin bəzi ölkələrdə və şirkətlərdə bu diplomlara fərqli yanaşma ola bilər.
Azərbaycanın Vətəndaşları üçün Əlavə İmkanlar və Spesifik Qaydalar
Azərbaycan vətəndaşları üçün Ukrayna universitetlərinə distant və qiyabi qəbul prosedurları olduqca sadədir. Onlar əsasən aşağıdakı sənədləri təqdim etməklə təhsil ala bilirlər:
- Tərcümə və notarial təsdiqli attestat və ya diplom
- Beynəlxalq pasport və şəxsiyyət vəsiqəsi
- Sağlamlıq haqqında arayış (bəzən tələb olunur)
- Onlayn müraciət forması və qəbul haqqı
Ən çox üstünlük verilən ixtisaslar: Tibb, IT, hüquq, biznes və xarici dillərdir.
Ukraynada Distant və Qiyabi Təhsil üzrə Diplomların Tanınması
Ukrayna diplomları Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi tərəfindən nostrifikasiyadan keçirildikdən sonra tam tanınır. Hal-hazırda Azərbaycan bazarında Ukraynada alınmış distant və qiyabi diplomlu məzunlar mühüm dövlət və özəl vəzifələrdə çalışır, bir çox hallarda xarici şirkətlərdə də uğurla iş tapa bilirlər. Bu diplomlar həmçinin bir sıra Avropa və MDB ölkələrində əlavə test və ya qiymətləndirmə olmadan qəbul olunur.
Real Tələbə Təcrübələri və Uğur Hekayələri
Əli (Bakı, 27 yaş):
“2022-ci ildə Xarkov Universitetində IT üzrə distant magistr proqramına qəbul oldum. Bütün dərslər interaktiv və peşəkar səviyyədə keçirilirdi. Hazırda Ukrayna diplomumla Azərbaycanda böyük bir şirkətdə IT menecer vəzifəsində işləyirəm.”
Nərgiz (Gəncə, 32 yaş):
“İşlədiyimə görə əyani oxuya bilmirdim. Lvov Politexnikdə qiyabi hüquq üzrə oxudum. Universitetdə hər sessiya zamanı praktiki təlimlər və seminarlar çox faydalı oldu. Diplom tam şəkildə Azərbaycanda tanındı.”
Ukraynada Distant və Qiyabi Təhsilin Gələcəyi
2025 və sonrakı illərdə Ukraynada distant və qiyabi təhsildə bir sıra yeniliklər gözlənilir:
- Süni intellekt əsaslı fərdi tədris planları
- Virtual reallıq və artırılmış reallıq laboratoriyaları
- Birləşmiş beynəlxalq proqramlar (ikili diplom)
- İxtisaslar üzrə mikrosertifikat proqramlarının artması
Ukrayna universitetləri artıq xarici ölkələrdən, xüsusən Azərbaycandan olan tələbələr üçün tədris resurslarını azərbaycanca və ingiliscə təqdim etməyə başlayıb. Beləliklə, gələcəkdə daha çox Azərbaycan vətəndaşı üçün Ukraynada distant və qiyabi təhsil əlçatan və aktual olacaq.
Ukraynada distant və qiyabi təhsil həm yerli, həm də xarici, xüsusən azərbaycanlı tələbələr üçün geniş imkanlar açır. Müasir təhsil texnologiyaları, beynəlxalq standartlara cavab verən proqramlar və sərfəli şərtlər bu formatların populyarlığını hər il artırır. Diplomların tanınması, tədris prosesinin rəqəmsallaşması və təhsil bazarının açıq olması Azərbaycan üçün də strateji üstünlüklər yaradır. Distant və qiyabi təhsil, yeni bilik və bacarıqlara yiyələnmək istəyən, peşəkar inkişafını davam etdirmək arzusunda olan hər kəs üçün ideal seçimə çevrilir.
Ən çox verilən suallar
1. Ukraynada distant təhsil nədir?
Distant təhsil Ukrayna universitetlərində internet üzərindən, onlayn platformalar və virtual dərs alətləri vasitəsilə aparılan təhsil formasıdır. Tələbə dərsləri evdən və ya istənilən ölkədən izləyə bilər.
2. Qiyabi təhsil distant təhsildən nə ilə fərqlənir?
Qiyabi təhsil zamanı tələbə dərsləri əsasən müstəqil şəkildə öyrənir, hər semestr universitetdə sessiya zamanı imtahan və praktiki məşğələlərə qatılır. Distant təhsil isə tam onlayn keçirilir və universitetə gəlməyi tələb etmir.
3. Ukraynada distant və qiyabi diplomlar Azərbaycanda tanınırmı?
Bəli, Ukraynada distant və qiyabi ali təhsil diplomları Azərbaycan Təhsil Nazirliyi tərəfindən nostrifikasiya olunduqdan sonra rəsmi şəkildə tanınır.
4. Distant təhsil zamanı imtahanlar necə keçirilir?
Distant təhsildə imtahanlar əsasən onlayn formatda, xüsusi proktorinq sistemləri və ya universitetin platformasında test və yazılı tapşırıqlar formasında təşkil edilir.
5. Qiyabi təhsil üçün Ukraynaya səfər etmək lazımdır?
Bəli, qiyabi təhsildə hər semestrin sonunda və ya ildə bir neçə dəfə universitetdə keçirilən sessiyalara və imtahanlara qatılmaq tələb olunur.
6. Distant və qiyabi təhsilin əsas üstünlükləri nədir?
Əsas üstünlüklər: vaxt və məkan azadlığı, iş və təhsili birləşdirmək imkanı, xərclərin azalması, müxtəlif yaşda olan şəxslər üçün əlçatanlıq və beynəlxalq diplom əldə etmək imkanıdır.
7. Ukraynada distant və qiyabi təhsil üçün hansı sənədlər lazımdır?
Əsas sənədlər: tərcümə və təsdiqli attestat və ya diplom, pasport, şəxsiyyət vəsiqəsi, sağlamlıq arayışı (bəzən), onlayn müraciət forması.
8. Təhsil haqqı və ödənişlər necədir?
Distant və qiyabi təhsil üzrə təhsil haqları əyani təhsillə müqayisədə adətən 20-40% aşağı olur. Ödənişlər illik və ya semestr üzrə həyata keçirilə bilər.
9. Ukraynada hansı universitetlər distant və qiyabi proqramlar təklif edir?
Ən populyar universitetlər: Kiyev Milli Universiteti, Xarkov Milli Radioelektronika Universiteti, Lvov Politexnik, Odessa İqtisadiyyat Universiteti, Dnepr Milli Universiteti və başqaları.
10. Azərbaycan vətəndaşı kimi distant və qiyabi təhsil üçün viza lazımdırmı?
Distant təhsil üçün Ukraynaya səfər şərt deyil, vizaya ehtiyac olmur. Qiyabi təhsildə isə sessiyalarda iştirak üçün qısa müddətli tələbə vizası tələb oluna bilər.
