İmtahansız Türkiyədə Təhsil: Təhsil Sistemi, Qəbul Şərtləri

Ali təhsildə rəqabət səviyyəsinin artması və imtahan stresinin tələbələrə yaratdığı psixoloji gərginlik, alternativ qəbul yollarına olan marağı artırıb. Son illərdə Türkiyədə bir çox universitet, xüsusilə beynəlxalq tələbələr üçün imtahansız qəbul modelini daha çox tətbiq etməyə başlayıb. Bu yanaşma ilə artıq tələbələr yalnız orta məktəbi bitirdikdən sonra əldə etdikləri attestatla universitetə daxil olmaq imkanı qazanırlar. Ən maraqlısı isə odur ki, bu sistem artıq yalnız özəl deyil, bəzi dövlət universitetlərində də tətbiq olunur.

Bu məqalədə, imtahansız qəbul sisteminin necə tətbiq edildiyini, hansı universitetlərin və fakültələrin bu modeli dəstəklədiyini və 2025-ci il üçün dəyişən tendensiyaları əhatəli şəkildə analiz edəcəyik.

Qəbul Sistemi: Universitetlərdə Tətbiq Mexanizmi

Türkiyə universitetlərində imtahansız təhsil, əsasən “uluslararası tələbə kontenjanı” daxilində həyata keçirilir. Bu sistemdə, hər bir universitet öz daxili qaydalarına uyğun olaraq qəbul prosedurunu müəyyən edir. Əsas qiymətləndirmə meyarı isə attestat ortalaması və şəxsi sənədlərin keyfiyyətidir.

2025-ci ildən etibarən bəzi universitetlər YÖK-un yeni təlimatlarına uyğun olaraq attestatın minimum 70 bal və üzəri olması şərtini tətbiq etməyə başlayıb. Bu, təhsilin keyfiyyətini artırmaq və tələbə profilini daha da gücləndirmək məqsədi daşıyır.

İxtisaslar üzrə Təhlil: Hansı Fakültələr İmtahansız Qəbula Uyğundur?

İmtahansız qəbul hər fakültədə tətbiq edilmir. Bəzi sahələrdə qəbul daha geniş şəkildə tətbiq olunur, digərlərində isə məhdudlaşdırılıb.

Sosial və Humanitar Elmlər Fakültələri

• Pedaqogika
• Psixologiya
• Sosiologiya
• Sosial iş
• Beynəlxalq münasibətlər

Bu sahələrdə imtahansız qəbul ən geniş yayılan modellərdəndir. Əsasən şəxsi motivasiya məktubu və attestat ortalaması ilə tələbələr seçilir.

Səhiyyə və Sağlamlıq Fakültələri

• Tibb bacılığı
• Fizioterapiya və reabilitasiya
• Səhiyyə idarəçiliyi

Bu fakültələrdə qəbul edilən tələbələrin akademik ortalaması yüksək olmalıdır. Tibb və diş həkimliyi isə istisna təşkil edir – bu sahələrdə imtahansız qəbul yoxdur.

İqtisadiyyat və İdarəetmə Fakültələri

• Biznesin təşkili
• Maliyyə
• Marketinq
• Menecment

Bəzi universitetlər bu ixtisaslara müsahibə tələbi də əlavə edir. Tələbələrin kommersiya və idarəetmə yönümlü planları diqqətə alınır.

Universitetlər üzrə İmtahansız Qəbul İmkanı

Aşağıdakı cədvəl 2025-ci ildə imtahansız qəbul proqramları təqdim edən əsas universitetləri göstərir. Məlumatlar rəsmi qaynaqlardan toplanmış və təhlil edilmişdir.

Universitet	Fakültə Seçimləri	Dövlət/Özəl	Tələb Olunan Ortalama
İstanbul Aydın Universiteti	Biznes, Psixologiya, Media	Özəl	Minimum 60/100
Karabük Universiteti	Pedaqogika, Sosial Elmlər	Dövlət	Minimum 70/100
Nişantaşı Universiteti	İqtisadiyyat, Kompüter mühəndisliyi	Özəl	Minimum 60/100
Ankara Medipol Universiteti	Səhiyyə, İdarəetmə	Özəl	Minimum 65/100
Düzce Universiteti	Ətraf mühit, Tarix	Dövlət	Minimum 70/100

Bu universitetlərə müraciət edərkən sənədlərin tamlığı və düzgün təqdimatı böyük önəm daşıyır.

Qəbul Prosesinin Detalları

İmtahansız qəbul üçün müraciət qaydaları aşağıdakı mərhələləri əhatə edir:

1. Universitetin rəsmi saytında müraciət sisteminə daxil olmaq.
2. Lazımi sənədləri PDF formatında sistemə yükləmək.
3. Motivasiya məktubu və CV əlavə etmək.
4. Elektron və ya fiziki formada müraciətləri tamamlamaq.
5. Universitetdən cavab gözləmək (təxminən 2–6 həftə arasında).

Qəbul məktubu əldə edildikdən sonra vizaya müraciət və qeydiyyat mərhələsinə keçilir.

Maddi Tələblər və Təqaüd İmkanları

Təhsil xərcləri universitetdən-universitetə dəyişir. Aşağıda fakültə və universitet növünə əsasən təhsil xərcləri təsvir olunub.

Universitet Tipi	İxtisas Bloku	Təhsil Haqqı (İllik)
Dövlət	Sosial sahələr	400 – 1200 TL
Dövlət	Mühəndislik və səhiyyə	700 – 2000 TL
Özəl	Bütün ixtisaslar	2000 – 9000 USD

Təqaüd növləri:

• Türkiyə Bursları (tam ödənişli)
• Universitet daxili GPA endirimləri
• Azərbaycandakı bəzi təhsil fondlarının dəstəyi

2025-ci İmtahansız Təhsil üzrə Qaydalar və Dəyişikliklər

Yeni il üçün YÖK-un müəyyən etdiyi əsas dəyişikliklər bunlardır:

• Elektron müraciət sistemi hər bir universitetdə tətbiq ediləcək.
• Attestat üzrə minimal bal 70/100 kimi standartlaşdırılacaq.
• TÖMER hazırlıq proqramı məcburi olacaq (Türkcə bilməyənlər üçün).
• Qəbul zamanı fakültə üzrə uyğunluq və maraq məktubu əsas meyar olacaq.

Bu dəyişikliklər tələbənin daha effektiv şəkildə universitetə uyğunlaşdırılması üçün vacib hesab edilir.

Təhsil Müddəti və Akademik İrəliləyiş

Türkiyədə bakalavr proqramlarının əksəriyyəti 4 illikdir. Səhiyyə və mühəndislik sahələrində isə bəzi proqramlar 5 ilə qədər uzana bilər. İmtahansız qəbul əsasında daxil olan tələbələr üçün dərs proqramı və kredit sistemi heç bir fərqlə tətbiq olunmur. Onlar digər tələbələrlə eyni şəkildə qiymətləndirilir, ara imtahan və final imtahanlarında iştirak edir, kurs layihələri və staj proqramları yerinə yetirirlər.

Eyni zamanda, tələbələrin semestr ərzində əldə etdiyi GPA (orta bal göstəricisi), onların gələcəkdə magistr proqramlarına keçid etməsində əsas meyar rolunu oynayır. Bu, imtahansız daxil olmanın keyfiyyət baxımından heç bir fərq yaratmadığını bir daha sübut edir.

Təhsil Keyfiyyəti və Diplomların Tanınması

İmtahansız qəbul edilən proqramların bir çoxu YÖK (Yüksəköğretim Kurulu) tərəfindən akkreditə olunmuşdur. Bu, həm yerli, həm də beynəlxalq səviyyədə diplomların tanınması üçün zəruri şərtdir. Azərbaycanda Təhsil Nazirliyinin müəyyən etdiyi nostrifikasiya qaydalarına əsasən, YÖK tərəfindən tanınan universitetlərin diplomları rahatlıqla tanınır.

Bundan əlavə, bəzi universitetlər Avropa Kredit Transfer Sistemində (ECTS) iştirak etdiyi üçün Avropada da təhsil imkanları genişlənir. Erasmus+ proqramları vasitəsilə Türkiyədə imtahansız qəbul olmuş tələbələr Avropa universitetlərində təhsil mübadiləsi edə bilirlər.

Azərbaycandan Olan Tələbələr üçün Tövsiyələr

Azərbaycanlı tələbələr üçün xüsusi qaydalar olmasa da, dil və sistem uyğunluğu səbəbilə qəbul prosesi daha çevikdir. Nəzərə alınmalı əsas məqamlar:

• Attestat balı 70 və yuxarı olduqda qəbul şansı artır.
• Sənədlər türk və ya ingilis dilinə tərcümə olunmalı və notarial təsdiqlənməlidir.
• Türkiyədəki diplomların Azərbaycanda tanınması üçün YÖK akkreditasiyası vacibdir.

Türkiyədə universitet və fakültə əsaslı imtahansız qəbul modeli, geniş akademik imkanlar təqdim edir. Xüsusilə sosial elmlər, səhiyyə yönümlü ixtisaslar və biznes fakültələri bu sahədə öncül mövqedədir. Tələbələrin bu sistemdən səmərəli istifadə etməsi üçün ilk növbədə öz ixtisas maraqlarını doğru müəyyənləşdirmələri, universitetin statusunu və diplomun tanınmasını yoxlamaları vacibdir. Düzgün sənədlərlə vaxtında müraciət edən hər bir azərbaycanlı tələbə, Türkiyədə yüksək səviyyəli təhsil ala bilər.